گاسترونومی، به‌عنوان علم و هنر آشپزی، تنها راهی برای تأمین نیازهای تغذیه‌ای انسان نیست؛ بلکه بخشی جدایی‌ناپذیر از هویت فرهنگی و اجتماعی جوامع است. در این میان، سازمان یونسکو (UNESCO) با درک اهمیت گاسترونومی، گام‌های مؤثری در راستای حفظ و ترویج میراث غذایی و توسعه گردشگری خوراک‌شناسی برداشته است.
یونسکو و اهداف آن در حوزه گاسترونومی
یونسکو با هدف به رسمیت شناختن غذا به‌عنوان میراث فرهنگی ناملموس، برنامه‌های مختلفی را در سطح جهانی اجرا می‌کند. از جمله مهم‌ترین اهداف یونسکو در حوزه گاسترونومی عبارت‌اند از:
✅ حفظ و ترویج میراث غذایی سنتی: حمایت از غذاهای محلی و روش‌های آشپزی بومی برای جلوگیری از فراموشی این میراث‌ها.
✅ تقویت اقتصاد محلی و صنایع غذایی: گاسترونومی می‌تواند با پیوند به کشاورزی، گردشگری و تولید مواد غذایی، به رونق اقتصادی شهرها کمک کند.
✅ آموزش درباره تغذیه سالم و پایدار: ارتقای آگاهی درباره مصرف بهینه منابع غذایی و کاهش ضایعات غذایی.
شبکه شهرهای خلاق یونسکو در گاسترونومی
یونسکو در قالب شبکه شهرهای خلاق در گاسترونومی (Creative Cities of Gastronomy)، از شهرهایی حمایت می‌کند که در زمینه توسعه فرهنگ غذایی، نوآوری‌های آشپزی و حفظ تنوع خوراکی عملکرد قابل توجهی دارند.
این شبکه، بستری برای تبادل تجربیات فرهنگی و خوراکی میان شهرهاست و نقش مهمی در برندسازی شهرها در عرصه بین‌المللی ایفا می‌کند. شهرهای عضو این شبکه نه‌تنها مقصدی برای علاقه‌مندان به غذا هستند، بلکه در زمینه پایداری غذایی و استفاده از منابع محلی نیز پیشرو محسوب می‌شوند.
ایران و شهرهای خلاق در گاسترونومی: رشت و کرمانشاه
ایران با تاریخ و فرهنگ غنی خود، جایگاه ویژه‌ای در گاسترونومی جهانی دارد. تاکنون، رشت و کرمانشاه از ایران به عضویت شبکه شهرهای خلاق یونسکو در حوزه گاسترونومی درآمده‌اند:
📍 رشت – اولین شهر خلاق خوراک‌شناسی ایران
در سال ۲۰۱۵، رشت به‌عنوان اولین شهر ایران در این شبکه پذیرفته شد. این شهر با غذاهای سنتی همچون کباب ترش، میرزاقاسمی، باقالاقاتق، فسنجان و سماق‌پلو، به‌خوبی نشان‌دهنده تنوع غذایی گیلان و استفاده هوشمندانه از مواد اولیه محلی است.
بازارهای سنتی و تنوع محصولات کشاورزی، رشت را به یکی از قطب‌های گردشگری غذایی شمال ایران تبدیل کرده‌اند.
📍 کرمانشاه – میراث‌دار غذاهای غرب ایران
کرمانشاه نیز در سال ۲۰۱۸ به شبکه شهرهای خلاق یونسکو در گاسترونومی پیوست. این شهر با غذاهای منحصربه‌فردی نظیر کوفته کرمانشاهی، دیزی، کباب کرمانشاهی و استفاده از ادویه‌ها و طعم‌های خاص، نماینده‌ی غنای غذایی غرب ایران است.
مزایای عضویت در شبکه شهرهای خلاق یونسکو برای ایران
عضویت شهرهای ایران در شبکه شهرهای خلاق یونسکو در گاسترونومی، مزایای زیادی دارد:
🌍 رشد گردشگری غذایی: معرفی رشت و کرمانشاه به‌عنوان مقاصد بین‌المللی برای گردشگران علاقه‌مند به غذاهای سنتی ایران
🍲 حفظ و ترویج غذاهای محلی: مستندسازی، آموزش و برگزاری جشنواره‌های غذایی برای معرفی فرهنگ خوراکی هر شهر
💼 ایجاد اشتغال و رونق اقتصادی: حمایت از تولیدکنندگان محلی، رستوران‌داران و کشاورزان در مسیر توسعه پایدار
گاسترونومی، یونسکو و توسعه پایدار
یکی از اهداف کلیدی یونسکو در گاسترونومی، پیوند میان غذا و توسعه پایدار است. از طریق:
- استفاده بهینه از منابع غذایی
- کاهش ضایعات
- ترویج تغذیه سالم
- حمایت از زنجیره تأمین محلی
یونسکو تلاش می‌کند گاسترونومی را به ابزاری برای تقویت اقتصاد پایدار، هویت فرهنگی و امنیت غذایی تبدیل کند.
گاسترونومی صرفاً پخت غذا نیست؛ روایتی از فرهنگ، تاریخ، اقتصاد و اجتماع هر ملت است. عضویت رشت و کرمانشاه در شبکه شهرهای خلاق یونسکو در گاسترونومی فرصتی استثنایی برای معرفی فرهنگ غذایی ایران به جهان، جذب گردشگر و توسعه پایدار شهری است. با بهره‌گیری از این فرصت، می‌توان غذاهای محلی ایران را به‌عنوان میراثی جهانی و ماندگار به نسل‌های آینده معرفی کرد.
